Notre Dame

Mijn vader zaliger heeft één keer – in 1977 – gespeeld op het grande orgue in de Notre Dame: de sortie. Dat is het stuk dat wordt gespeeld als de dienst voorbij is en iedereen weggaat. Het spelen op het grande orgue van de sortie is een hele eer. De Notre Dame heeft een hoofdorganist – en ongetwijfeld een paar bijorganisten – en wie dat op zijn CV heeft staan,  is arrivé in de wereld van de organisten. Alleen het paradijs zelve kan dat nog overtreffen, maar dat is vooral omdat Johann Sebastian Bach daar zit.

Om de sortie te mogen spelen als gastorganist moet er speciaal toestemming gevraagd worden. Aan niemand minder dan de kardinaal, dus kocht mijn moeder een hoed. Ze vond hem langs de Seine, voor slechts een paar francs (appt ze mij zojuist), gelukkig maar want de kardinaal zelf (Aaron Jean-Marie Lustiger) hebben ze uiteindelijk nooit gezien…

Om een lang verhaal kort te maken: mijn vader kreeg de toestemming. Omdat hij als begeleidend organist van een koor naar Parijs was gekomen, was één van zijn leerlingen meegekomen naar Parijs om het koor te begeleiden, zodat mijn vader – mét familie natuurlijk – tegen het einde van de dienst van voorin de Notre Dame – waar het koor zong – naar achteren kon lopen en naar boven klimmen. Dat is bepaald een afstand, en een klim.

U heeft waarschijnlijk wel eens naast een spelend orgel gestaan, vergeet die herinnering als u zich iets wilt voorstellen bij het orgel in de Notre Dame. Dat is geen muziekinstrument, maar een artilleriebatterij. Toen mijn vader begon te spelen, stond ik van bovenaf aan de balustrade de Notre Dame in te kijken. Dat was geen gelukkige plaatskeuze: bij het eerste akkoord had ik het gevoel dat ik over de balustrade heen geblazen werd. De ervaring was zo overdonderend, dat ik spontaan vergat te checken of mijn moeder en broer het ook overleefd hadden.

De hoofdorganist (destijds Pierre Cochereau) bleef terwijl mijn vader speelde, naast hem staan om hem te helpen met registreren (voor de niet ingewijden: dat is het voor de organist aan- en uitzetten van verschillende registers tijdens het spelen. Registers zijn – zeg maar – series pijpen met een overeenkomstige klankkleur die je met elkaar kunt combineren om een bepaald effect te bewerkstelligen. Bij ingewikkelde stukken is de assistentie van één of twee ‘registranten’ heel gebruikelijk, ik heb het ook wel eens voor mijn vader gedaan).

Dat was natuurlijk reuze aardig, maar probeert u zich voor te stellen: één van de allerhoogste oppergoden uit je eigen vakgebied kijkt de hele tijd over je schouder mee, terwijl je voor het eerst – en naar verwachting ook voor het laatst – iets doet waarvan veel van je collega’s alleen maar kunnen dromen. Achteraf vertelde mijn vader dat hij – al een paar maten voor het einde van het stuk – een schouderklopje kreeg van zijn collega: la gloire!

Mijn moeder wist gelukkig nog wat mijn vader daar speelde: de Toccata in Des van de Nederlandse componist Hendrik Andriessen (1892-1981), uit 1917. Van mijn vaders ten minutes and a few seconds of fame is helaas geen opname, dus u moet het doen met deze, op een ander orgel.

Het laatste nieuws is dat het grande orgue de brand heeft overleefd. De vlammen hebben het instrument niet bereikt en er is hoogstens waterschade. Dat zal trouwens wel tot enige restauratiewerkzaamheden nopen, want er zit een heleboel hout in het mechanisme van een orgel. Het grande orgue stamt uit het midden van de negentiende eeuw en is gebouwd door Cavaillié-Coll, een superberoemde Franse orgelbouwer. Er zijn pijpen uit begin achttiende eeuw in verwerkt, van het orgel daarvoor.

Het kleinere koororgel vóórin de kerk, waar mijn vader destijds ook op gespeeld heeft, en in 1990 nog een keer (inclusief sortie), is waarschijnlijk wel verwoest. De speeltafel stond ongeveer waar in het midden van de kerk alle puin naar beneden is gekomen.

Met dank aan mijn moeder, die nog heel wat details van dit verhaal wist.